Edição diplomática
Esta edição foi feita com o e-Dictor. Ao percorrer as palavras e elementos da página, é possível visualizar as intervenções editoriais no texto. Veja os outros níveis de edição, os arquivos de base e a ficha catalográfica do documento pelo menu acima. A visualização completa, com a justaposição do fac-simile, funciona apenas em janelas maiores (acima de 800px).

Processo de Felicia Tourinha
1595


Edição digital feita por
Andréa Natanael da Silva


"text_1[sem título]" (author: , ) [ extensão: full, 3055 palavras ]

1

fellicia tourinha

Pernãbuqo

No

proceſso defelljcia tourjnha
molher parda ~


_


2

Traslado do testemunho de
domjngas Jorge x.ua.~

Aos vjnte eojto djas domes deJanro
de mjl equjnhentos e nouenta e quatro
annos nesta vjlla de Olinda nas capi-
tanja de pernaõbuco nas casas da morada
dosor vjsitador dosancto offjcjo hej
tor furtado de mendoça perante elle
paraçeo ſen ſer chamada domjngas
Jorge epor querer denuncjar couſas
tocantes a osancto offjcjo, reçebeo Jura
mento dos ſanctos evangelhos emque
pos sua maõ derejta ſob carguo do qual
prometeo djzer em tudo uerdade, e
dixe ſeer christaaã uelha natural de
monteRej Reyno de gallizafilha de Gas
par piz ede sua molher luzia roiz laura
dores defunctos de ydade de vjnte e ojto
annos casada com Paulo dabreu mora
dor em Jgarasu.
E Denuncjando

djxeque


dixe que auera noue oudez annos que es
tando ella presa na cadea Publjca desta
vjlla por amançebadacom homẽ casado
estaua tambem presafelljcja tourjnha
mulata filha de hum cleriguo chamado fo
am tourjnho que ha ouue em huã negra
forra chamada Anta uaz por dar huã bo
fetada a huã molher onrada na Jgreja
e hum dja a tarde naõ lhe lembra qual
a djtta fellicja tourjna tomou huã tesou
ra e apregou no meo de hum chapjm en
taõ com ambos os dedos mostradores
postos de bajxo dos aneis da tiſoura
Leuantou pera o chapim e estando
aſsim djxe as pallauras ſegujntes, di
abo guedelhudo, diabo orelhudo, djabo
felpudo tume djgas se uaj foam portal
parte diguo portalcamjnho, ( que era hum
homẽ do qual querjaſaber se hia onde elle

tinhadjtto


3

tinha djtto que avja de hir ) ſe isto he uer
ade tufaças andar isto ſe naõ he
verdade naõ ho faças andar entaõ
adjtta tiſoura com ho djtto chapim ſemo
veo em mea Roda andando pera huã
banda, eisto lheujo fazer huã uez es
tando ambas ſoos djzendo lhe que era
cousa çerta et ella denuncjante per
lhe ou vjr nomearos djttos djabos ſe
benzeo edjſse quenaõ cria naqujllo
e a reprehendeo que naõ fizeſsetal e
despois aconteçeo que ſoube que aqlle
homẽ que fora aquelle lugar que tinha
djtto, e per naõ djzer mais pergun
tada mais djsse que adjtta mulata
esta ora nas Capjtanjas de bajxo e
parecelhe que ſera ora de ydade de
alguns trinta e cjnquo annos casada
com Gaspar depajua homẽ branco

quenaõ


que naõ tem offjcjo e foj crjado de fe
Lipe caualgante nesta capjtanja e
do costume djxe nada eprometeo ter
ſegredo epor naõ ſaber aſignar euno
tro a ſeuroguo aſignej por ella aquj cõ
osor vjsjtador Manoelfrco notro do
sto offjo.
nesta vjsitaçaõ o escreuj ~
hejtor furtado de mendoça ~ Melfrco

A qual culpa eu Notro trasladej bem
e fielmente da proprja que fiqua
em ho quarto ljuro das denuncjacois
eacõçertej com ho ſor vjsjtador epor
con cordarde uerbo aduerbum aſigna
mos aquj ambos Manoelfrco notro do
ſacnto offjo.
nesta vjsjtaçaõ o escreuj

Manoelfrco


4

felljciatorjnha

Estavilla Dada por
priſaõ A fellicia tourinha

Aos ojto djas do mes de majo de mjl e
qujnhentos e nouenta e cjnquo annos
mandou osor vjsjtador vjr perante
si a Ree felljcja torjnha epor ſeer molher
doente epobre lhe deu por prjſsaõ esta
vjlla de oljnda e lhe emcarregou ſob
carguo do Juramento dos ſacntos evaõ
gelhos em que pos sua maõ derejta que
confeſse suas culpas pertençentes ao
ſancto offjo.
epor djzer que naõ esta
lembrada lhe maõdou que examjnase
ſua cõcjentia pera vjr comfeſsar toda
auerdade em ho dja que lhe for aſignado
e por naõ ſaber asjgnar a ſeu roguo
aſignej por ella aquj cõ osor vjsjta
dorManoelfrco notro dosto offjo.
nesta
ujsjtaçaõ oescreuj ~

Mendoça ~ Manoelfrco

Aos


primraſeſſaõ

Aos dez djas do mes de majo de mjl
equjnhentos enouenta e cjnquo annos
nesta vjlla de olinda capjtanja
de pernaõbuco nas casas da mora
da dosor vjsjtador dosto offjo, hejtor
furtado de mendoça perante elle
pareçeo como lhe era mandado
felicjatourjnha, e Reçebeo Juramento
dos ſanctos euangelhos em que pos
ſua maõ derejta ſob carguo do qual pro
meteo dizer em tudo uerdade, e ad
moestada que comfeſse suas cul
pas dixe que tem examjnado ſuacõ
cjencja e fejto mujta dilljgentia eque
naõ acha culpas em si pertençentes
a osancto offjo.
e pedjo mais tempo pa
fazer mais dilljgentia cõ sua cõ cj-
entia que ſe lhe deu epor naõ ſaber
aſignar eu notro aſeu roguo aſignej

por ella


5

por ella com osor vjsitadoraquj Ma
noelfrco notro dosto offjo.
nesta ujsjtaçaõ
oescreuj ~

Mendoça ~ Manoelfrco

2aſeſſaõ

Aos treze djas do mes de majo de mjl
e qujnhentos, e nouentaecjnquo annos
nesta vjlla de oljnda Capitanja de
pernaõbuco nas casas damorada do
sor vjsjtador dosancto offjcjo hejtor
furtado demendoça per ante elle
pareçeo como lhe estaua mandado
fellicja tourjnhaRee conteuda nestes
autos aqual reçebeo Juramento dos
ſanctos evangelhos em que pos ſua
maõ derejta ſob cargo do qual pro
meteo djzer en tudo uerdade edjxe

que


que tem fejto mujta djlligentiacõ ſuame
morja e concjentia eque ſo acha que a
vera quatorze annos pouco mais oumenos
que estando ella presa na cadea
desta ujlla por dar huã bofetada
emJnes debrjto na Jgreja da misirj
cordja estaua na djtta prizaõ en
taõ tambem preſsa huã molher cujo
nome lhe naõ lembra mais que oſobre
nomefiguereda preſsa por naõ mos
trar melhoramento de huã apellaçaõ
de hum crjme, aqual hum djafez hum
modo de ſortes perante ellado modo
ſegujntetomou hum chapim e fin
Cou nelle huã tiſoura, e entaõ leuaõ
tou no artomando com os dous
dedos mostradores por bajxo dos
aneis datiſoura edjxe as pallauras
ſegujntes, eu te esconJuro por ſam

pedro


6

pedro epor ſamPaulo e pello djabo fel
pudo eguedelhudo quetume djgas
a uerdade que tequero perguntar
e do que ella entaõ perguntoudjſso
naõ esta ella oralembrada entaõ
lhe perguntou ella Ree que ſignal
avja ella deteer peraſaber oqueper
guntaua Respondeo lhe ella entaõ
que ſe o que perguntaua era verda
de avja de andar a Roda a tiſoura
e ſe era mentira naõ ſe avja de mouer
pello queficando ella Ree ſabendo
aqujllo, despois na mesma cadea que
rendo ella ſaber ſelhe avja de ſaJr lhe
bem aſua ſentença oumaa, fez, perante
amesma figuereda eperante outras
preſsas de que naõ ſabe partea djtta
ſorte tomando pello djtto modo huã
tiſoura cõ hum chapjm, e djzendo

eu te


eu te desconjuro cõ ſam pedro e cõ ſam
Paulo, eo djabo felpudo, e o gadelhudo
que tu me djgas auerdade que te que
ro perguntar ſe a mjnha ſentencaha
de ſahir boa, ou maa, e ſe he uerdade q
ha de ſair boa andaras, ſenaõ ouver de
ſair boa naõ andaras, e isto fez na
djtta cadea huã vez, e naõ lhe andou,
a tjſsoura pelloque ella ficou cujdando
que lhe ſairja roim aſentença a qual
lhe ſahio com dez annos de degredo pera
a brjtioga pello djtto caso de dar adjtta
bofetada na Jgreja a qual ſentença
ella teue por roim e que nada mais
lhe lembra e que ſe lhe mais lembrara
mais cõfeſsara e que Ja ſe cõfeſsou
djsto aſeu confeſsor espjrjtual.
E
foj loguo perguntada que tençaõ
tinha ella Ree quando nadjtta ſorte

nomeaua


7

nomeaua o djabo felpudo e o guede
lhudo, Respondeo que quando adjtta
figueredafez adjtta ſorte e ella lheperg
guntou como era aqujllo, ou queſignj
ficaua aqujllo ellafiguereda lhe de
clarou que ſe era uerdade oqueperg
guntauaq vjnha allj o dj<a>bo fazeran
daratiſouraao rededor, e queſe naõ
era uerdade que naõ andaua a tiſoura
e que por isto, quando despois ella Ree
fez a djtta uez adjttta ſorte djzendo as
djttas pallauras foj tendo tençaõ et
entendendo que ſe ouveſse de ſair boa
a ſua ſentença que andasse a tiſsoura
que o djabo allj avieſse fazerandar
e que ſe ouvese de ſair Roim q naõ
andase, como defejto naõ andou
foj loguo perguntada que quando
ella vjo que naõ andaua atiſoura ſe
ficou ella Crendo q auja deſeirlheRoim

ſentença


ſentença pois odjabo lhe naõ fizera andar
atiſoura, Respondeo que naõ teueeſsa
crença nem aiſso aduertio deljberada
mente, posto que lhe ficou hum pensa
mento de Roim ſentença, mas que quã
do ellafez adjtta ſorte cõ as djttas pal
Lauras cujdaua ella Ree queſe ouveſe
de ſairlhe boa ſentença que o djabo lhe
virja allj fazerandaratiſouraeque
despois que ellafez adjtta ſorte e vjo que
lhe naõ andaua djxe ella peraadjtta
figuereda, creo eu em deos uos outras
fazeis andar atiſouraquando quereis
entaõ dizeis que uos uemfallar allj
efoj loguo perguntadaque quando
ellafez adjtta ſorte ſe lhe parecja aella
que podja o djabo ſaber o que estaua per
vir, ſe avjaõ dedar aſusaſentençaboa
ou maa, Respondeo que ella neſsetpo
ſabja pouco epor iſso epello djtto da

ditta


8

dittafigueredalhe pareçeo aellaRee
etjnha perasj que podja o djabo ſaber
o que estauapor ujr e ſelheavja de
ſair boa ſentença ou maa, Mas que
Jaagora despois que he molher etem
mais experjentia ſabe e entende que
ho djabo naõ pode ſaber o que estapor
vjr eque ſomente iſso pertençe adeos
e foj loguo perguntada quantas
vezes mais fez adjttaſorte chamando
pello djabo guedelhudo, djabo orelhudo,
djabo felpudo, quelhe djxeſsehuã çerta
cousa de hum homẽ e que ſe aqujllo
era uerdade quefizeſse andar atiſou
ra na qualuez o chapim andou mea roda
e ella Ree respondeo que era cousaçerta
e entaõ foj ella reprehendjdaporque
estaua preſente Respondeo ella Ree ato
da esta pergunta q della naõ esta ora

lembrada


lembrada e que naõ ſe affjrma ora q
mais uezes fizeſsea djtta ſorte queaque
tem djtta mas que ella cujdara mais
conſiguo elembrado lhe ho confeſsara
tambem epor naõ ſaber aſignaraſeu
roguo aſignej por ella cõ osor vjsjta
dor aquj Manoelfrco notro dosto offjo.
nesta vjsjtaçaõ oescreuj ~

Mendoça ~ Manoelfrco

3ª ſeſsaõ
Aos dezasete djas do mes demajo de
mjl equjnhentos enouenta ecjnquo
annos nesta vjlla de Oljnda capj
tanja de pernaõbuco nas casas
da morada dosor vjsjtador dosto
offjo.
hejtor furtado demendoçaper

ante elle


ante elle pareçeo como lhe era man
dado felljcja tourjnha Ree conteuda
nestes autos aqual reçebeo Juramẽto
dos ſanctos evangelhos em quepos
ſua maõ derejta ſob cargo do qual
prometeo djzer em tudo uerdade efoj
admoestada que acabe de confeſsar
auer dade detodas ſuas culpas ~
Por ellafoj djtto quetem cujdado nellas
enada lhe lembra mais doque tem
confeſsado, e que lhe lembra que na
mesma cadea no djtto tempo quis ella
ſaber hum dja ſe hum homẽ quefoj ſeu
amiguo que eradjoguo nunez chris-
taõ nouo Jadefuncto ſefora ahum
çerto luguar ouſe estaua em hum
çerto lugar, ou outra cousaſeme
lhante de que naõ esta ora bem affjr
mada, e que naõ ſe acorda, nẽ ſe

affjrma


afirma ſefez entaõ tambem pera iſso
outrauez adjtta ſorte, epor naõ djzer
mais foj perguntada ſe ſabja ellaquã
do fez adjcta ſorteJnbocando os djabos
que era iſso Graue peccado que per
tencja asancta Jnqujsjçam, djxeque
naõ ſabja que iſso que erapeccado, nẽ
que pertencja a ſancta Jnqujsjçam
e que nem ſabja que por fazer iſso a
poderjam castigar, e- quepar[ u ] oa
e simpllexmente fez iſso entaõ na ca
dea adjtta uez eque nunca mais o
tornou afazer que lhe lembre.
Per
guntada que de que ydade era en
taõ quando fez osobre djcto nacadea
dixe que era de dezanoue annos pouco
mais, ou menos.
Perguntada mais
djxe que adjtta figuereda estaora
aquj em capibarjbj em casa de Anto

dalbuquer


10

dalbuquerquea qual naquelle tempo
nacadeaſe embebedauamujtas vezes
etinha bebjdo mujto vjnho quando fez
aquellaſorte que ella Ree lhe ujo fazer
nacadea,. E Perguntada perſuage
nelosja djxe que ſera ora de ydade
de trjnta etres, ou quatro annos pouco
mais ou menos e he natural de porto
ſeguro fjlha de Gaspar tourjnho homẽ
branco clerjguo christaõ uelho que ha
ouve emAntoja vaz molher pretaforra
e que naõ conheçeo ſeus avoos equetem
tios Jrmaos de ſeupaj, balthasartourjnho
em viana, e que tem hum Jrmaõ mamaluco
filho de ſeu paj ede huã brasjlla, chamado
alexandretourjnho emport[ o ] seguro, efoj
perguntada pella doutrjna christaã
persſignouse, ebenzeose, edjxe o Padre
noſso, e auemarjabem, e o credo naõ bem

e djxeque


edjxe que nada mais ſabja Jntramente
efoj lhe loguo em carregado do que aprẽ
da adoutrjna toda.
E Perguntada
mais djxeque naõ lhe lembra quaes
preſsas outras vjeraõ adjcta figue
reda fazer oque tem djtto eque nada
mais lhe lembra eque pede perdaõ
de ſua culpa eque se use com ella
de misirjcordja, e por naõ ſaber aſig
nar aſeu roguo aſignej por ella aquj
cõ osor vjsjtador Manoel frco notro do
ſancto offjo.
nesta vjsjtaçaço oescreuj
Mendoça Manoelfrco


11

mto Jllre snor

A R. naõ nega na segunda sesaõ aculpa
que nestefeito resulta cõtra ella do testo.
de domingas Jorge, he culpa graue, pois he in
uocar oDiabo pera saber oque estaap vir,
quod ſoli Deo competit, deve ser grauemte
castigada visto agrauidade da dita culpa
e aproua que desua confissaõ reſulta, que
tambem he cauſa de naõ ser necessario formar
libello.
Fiat Justa. cumsumpbba.

O Bio. Bahya

fejtas as djlligentias atras dej ujsta
destes autos per mandado dosor
vjsjtador ao promotor daJustjça
o qual respondeo nelles as rezois
acjma e loguo aſeu requerjmto
per mandado dodjtto ſor vjsj
tador os fiz conclusos emfi

nal


nal Manoelfrco notro dosanctooffjcjo
nesta vjsjtaçaõ o escreuj ~

Co

Vtos foraõ Estes Autos Em Mesa EPare-
çeo atodos os Votos qVto como aRe cõ
feſſa fazer aſorte da thezoura cõ o chapim
chamãdo pello demonio pa ſaber ſe lhe auia
sair boa ou ma ſẽtençia tẽdo tẽçao qo de-
monio lhe faria aly ofinal E tẽdo paſi.q o
podiaſaber o demonio, E Reſpeintando ſe
q o demonio per cõJecturas podia ſaber se ſairia
aſnca boa ou ma, E a Ella Re fazer Jſſo
ſendo moça Enaõ auer deſte acto mais
pua qſua cõfiſſaõ, E do acto de q ata
de poem nã auerpuaJntra, E outras mais
cõſideracois qſetiueraõ, q Naõ Vá
apublico, Eq neſta mesa Abjure de leui
Eſe lhe Jmponhaõ p[ oe ] nitencias Eſpi
rituais de se cõfeſſar, E deRezar
E neſta Mesaſe lhe lea ſuaſẽtẽça
Enella ſeja Reprehendida, E q
Pague dez crusados pa as des-

peſas


12

pesas do sãcto offiçio Epague as
Custas Em olynda aos 9.
de Ju-
nho de 1595 ~

O Bispo_ ~ Heitor furtado de mendoça
Vjçente ~ Lionardo Arminio
Frei Damiaõ da foncequa


Snca

Accordaõ o Visitador do sãcto officio,
o Ordinario E aſſeſſores, qVistos Eſtes Autos
per qſe moſtra q aRe fellicia tourinha q
preſente Eſta cõfeſſa q Eſtando presa na
cadea fez huã ſorte de huãtezoura metida Em
hũ chapim, chamando pello demonio pa ſaber
ſe lhe auia deſair boa ou ma ſentença,
tendo tençaõ q o demonio lhe faria aly
ſignal, Etendo paſi q opodia ſaber o de
monio – Reſpeitando se porem q o demonio per
cõjecturas poderia ſaber ſe ſairia boa ſẽtẽça ou ma,
E qEllaRe entaõ Era moça, E Atentãdoſe
ado dito acto ſo cõſtar per ſua cõfiſſaõ, E do
mais naõ Auer pua baſtãte, E a outras mais
cõſideraçois pias qſe tiueraõ, E tudo vto
a Re ſeja Excuſada depoenitẽciaspublica
E que neſta Meſa faça abjuraçaõ de leui
ſoſpeita na fee, E q por tempo de hũ ano
ſe cõfeſſe E comungue de cõſelho deſeu cõfeſſor
nas quatro feſtas principais do natal
paſchoa, Eſpiritu ſãcto, E de noſſa ſora

de


13

de Agosto E nas ditas feſtas Reze Em
cada huã dellas tres uezes o Rozairo Jn
tro de noſſasora, E aRepre
hendem E admoeſta qſe Afaſte de ſe-
melhãtes culpas.
E a cõdenã ſomẽte
Em dez cruzados pa as deſpeſas
do sãcto offiçio E qpague as cus-
tas Em olynda dada na Mesa
dasViſitaçaõ dosto, offiçio aos 9.
de
Junho deJunho de1595 ‒

Heitor furtado demendoça


AbJuração deleui

Perante os Jlustriſsimos e Reuerendjſsj
mos ſenhores osor visitador aPostolico
dosto offjo.
e osor Bpo deste brasil e Per
ante os Reuerendos padres aſeſsores
eu felicjatourjnha molherpardanatural
de Porto ſeguro Juro nestes sanctos euaõge
lhos em que tenho mjnhas maos que de mj
nha -propria eliure uontadeanatha
matizo eaparto de mj toda a especjae de
heresia eapostasia que for ouse aleuan
tar contra noſsa sancatafee catholjca
eſer aPostoljca especjalmente esta
que aguora em mjnha ſentenca me
foj lida a qual aquj ei por expreſsa
e declarada deque me ouveraõ por
de leui suspeita nafee, e Juro eprometo
de ſempreteer e guardar asanctafee
catholjca que tem e Jnsigna a ſancta
Madre Jgreja de Roma eque ſerej ſempre

mujto


14

mujto obedjente ao noſso mujtosancto
Padre Papa ora na Jgreja de Deos prae
sidente eaſeus suçeſsores e comfeſso que
todos os que contra esta sancta fee ca
tholjca vjerem ſam dignos deconde
naçaõ eprometo de nunca com eles
ma aJuntar ede os perſegujr e desco
brir as heresias quedelles souber aos
Jnquisidores ou visitadores e prela
dos da sancta Madre Jgreja eJuro e
prometo quanto em mi forde comprir
apenitencja que me he impostaesecõ
traisto ou Parte dello em algum tempo
uier ( o que Deos naõ Permjtta ) caya
na Pena queperderejto entalcaso
mereçer emeſobmeto aſeuerjdade
ecorrejcao dos ſagrados canones
e requejro ao notro dosancto offjcjo
que disto paſse estromto e aos q estaõ pre
ſentes ſeiamtestas.
eaſignemaquj por mj


A qual abJuraçaõ deleuj fez aRee fellj
cia tourjnha em olinda na mesa aos ſete
ſete dias do mes deJulho de mjl equj
nhentos enouenta ecinquo emprae
zença doſor uisitador, edosor Bpo
edos padres aſseſsores ſendo lhe primro
Publicada Per mĩ notro namesa empre
zença dos dittos ſenores aſuaſentença
atras e em testo deuerdade eu notro a
aſignej por ella aquj cõ astestas.
aſig
nadas abajxo Manoelfrco notro dosto
offjcjo nesta ujsjtaçaõ o escreuj ~

Mendoça
Manoel frco ~ Frco de gouueadalltro
Mattido Pi*