lianorvelha 1 24 N 10,715 proçeſso delianor velha Cristaã velha molher de Anto de mjrandacar pintejro @pag@ ¨ 2 Aos dezojto djas do mes de agosto de mjl e qujnhentos e nouenta ehum annos nesta cjdade doſaluador Capitanja da bahia de todos os stos. nas casas da morada dosor ujsi tadordosto offjcjo hejtor furtado de mendoça eperante elle pareçeo ſẽ ſer chamada caterjna de fontes Mo lher deAntaõ roiz belmeche a qual Ja denuncjou neste liuro afolhas ſe tenta e huã ſob cargo do -Juramẽto dos ſanctos euangelhos quereçebeo djſse que lhe lembra mais que auera cjnquo ou ſeis annos estando na ſua fazẽda do rjo uermelho ueo ter com ella lianor velha molher que entaõ eradefer naõ Jorge deunto, e ora casada com Antonjo de mjrandacarpintro efalãdo@pag@ falando agastada contra o djtto ſeu marjdo fernaõ Jorge djzendo que era mao ella denuncjantelhe djxeque mais pode deos que o demo eque naõ ſe agastase et ella lhe respondeo que naõ podja deos mais que o demo que nunca o djtto ſeu marjdo a uja de ſer bom nẽ ſe aujade emendar e ella denuncjante areprendeo djzẽdo que mais podja deos que o demo que naõ djxe ſe tal e ella djſse que si dizia allegando lhe con outros homẽs de mao viuer e quenuncaſe em mẽdaraõ e Denuncjando mais djse que ouujo dizer naõ lhe lembra a quemque andre ga ujam auera ujnte annos na porta de noſsa senora da ujctorja nos Jlheos ſendo mujta agenteet esperando pera entrar@pag@ entrar djſse que ſetanto auja de esperar aporta do paraiſso que antes querja hir ao Jnferno.~ Denuncjando mais djſe que lhe djſse nos Jlheos huã ſua ue zinha caterjna lopez casada com gas par gllz bar quejro, q fernaõ piz cristaõ nouo que naquelle tempo era moço dalguns dezaſeis annos tomauaos chachoros Junto dehuã lagoadagoa e dezia que os bautizaua, perguntando lhe como te chamaõ, limaõ, et ellelhepu- nha o nome limaõ, et a outro punha o nome, ham, ham, e os metia nagoa como quando bautizam huã criança e isto auera ujnte annos, e este fer naõ piz chamasa dalcunha omjja manso ehe ora morador nesta cjda de, e a djcta caterjna lopez lhe djxe que ella daſua Janella lhe ujra fazer isto eſendo mais perguntadadjſe que@pag@ que adjctalianor uelha quando djſse as djttas pallauras estaua com mujta cólera eno dja ſegujnte lembrandolho ella chorou mujto e amostrou arepen djmento edo costumedjxe nada epro meteo ter ſegredo pello Juramento que reçebeo, epor naõ ſaber aſignar eu Notro aſeu rogo aſignej com osor uj sitadorManoelfrco Notro dosto offjcjo nesta ujsitaçaçaõ o escreuj ~ hejtor fur tado de mendoça ~ Manoelfrco@pag@ 4 Traslado ¨ rjna defontes Aos trjnta djas do mes de abrjl de mjl equjnhentos e nouenta edous annos nesta cjdadedoſaluador bahia detodos os ſanctos nas casas da morada dosor ujsitador dosto offjcjo hejtor furtado de mendoça perante elle pareçeo ſendo chamada caterjna defontes cristaã uelha na tural da ylha da madejradjgo de sta ma. a qualfoj dado Juramento dos stos euangelhos en que pos ſua maõ de rejta ſob cargo do qual prometeo djzer en tudo uerdade elogo lhefoj fejta per gunta ſe era lem-bradater djto eteste munhado algua cousa nesta mesa contra alguã peſsoa ou peſ[s]oas eque era o que contraellas tinha djtto@pag@ djtto etestemunhado epor ella foj djtto que eralembradater djtto e testemunhado contradona luzia de mello cristaã uelha e contrahuã cristaã nouanaõ nomeadaet em ſubstancja djxe oque contra elles tinha ditto etestemunhado epera mais ſua lem branca pedjo quelhe mandaſem leer ſeutesto pera aſentar na uer dade delle etlogo lhefoj lido o que deu nesta mesa aos dez djas do mes de março do preſente anno no ſegundo liuro das denuncjaçõis afolhas cento e cjnquoenta no qual tem djtto contra as ſobre djttas e no meadas, e despois de lido epor ella testa entendjdo djxe que aquelle era ſeu testo aſsim como estaua escrpjpto@pag@ 5 escripto et o affirmaua et Ratifficaua ede nouo dezia ſendo neçeſsarjo portodo o conteudo nelle ſeruer dade e de clarou que ella o afirma aſsim como o tem djtto edo costume o que djtto tem em odjtto testo et es tiueraõ preſentes por honestas et relegioſsas peſsoas q tudo ujraõ et ouujraõ e prometeraõ terſegre do no caſo e djzer uerdade no que lhes for perguntado ſob cargo do Juramento dos ſanctos euange lhos en que puſseraõ ſuas maos derejta os Reuerendos padres do collejo da companhia deJesus Antonjo djaz, et Antonjo blasquez que aquj aſignaraõ cõ osor ujsita dor e com a testa a que foj mandado ter ſegredo no caſso ſob cargo doJu ramẽto@pag@ ramento que recebeo, etambem adjtta caterjnade fontes djſse quetinha tes temunhado nesta mesa contra brã ca de leam cristam noua que foj casada com Antonjolopez ilhoaJa defuntoet contra dona marta cris taã uelha mra nos Jlheos et contra lj anor velhaque ora he casada com Anto de mjraanda carpintro, et cõ tra Andre gaujam moradornos Jlheos, et contra fernaõpiz cristaõ nouo dal cunha omjiamanso et em ſubstancja djxe o que contra as djttas peſsoas tem testemunhado nas ſuas denuncjacois que deu nesta mesa escriptas no prjmro liuro as folhas setenta e huã eas folhas nouenta ecjnquo as quais lhe foraõ ljdas et ella djxe que as affirmaua et ratiffi@pag@ 6 eRatifficauacomo djtto temſendo preſentes os djttos Reuerendos pa dres edo costume djxe o que ditto <60> nos djtttos testos et aſignaraõ oſo bre ditto o escreuj ~ hejtorfurta do de mendoça ~caterjnadefonte Anto djaz ~ Antonjo blazquez ~ Eyda a djtta testa peraforaforaõ perguntados os djttos Reuerendos padres ſe lhes parecja que a ditta testa fallaua ver dadeeporelles foj djtto pello Juramento que reçe beraõ que afallaua pello modo com q ſe Ratiffjcou e tornaraõ aſignar aquj cõ osor ujsitadorManoel frco Notr dosto offjo. nesta ujsitaçaõ oes creuj ~ Mendoça Anto djaz Anto blasquez ~@pag@ As quais culpas eu Manoelfrco tras ladej bem e filmente cõ ſua Ratiffi caçaõ das proprias * efielmẽte eas concertej cõ osorujsitador epor concordarem de verbo ad uerbum aſigmos aquj ambos Manoelfrco Notro dosto offjo nesta ujsitaçaõ o escreuj ~ Mendoça ~ Manoelfrco@pag@ 7 Aos ujnte ojto djas do mes deJanro de mjl equjnhentos e nouenta edous annos nesta cj dade doſaluador bahia dotodos os ſanctos nas casas da morada do sor ujsitador dosto offjo. hejtor furtado de mendoça perãte elle pareçeo ſen ſer chamada cathe rjna cardosaepor quererdenũcjar couſas tocantes ao ſancto offjcjo re çebeo Juramento dos ſanctos euãge lhos en que pos ſuamaõ derejta ſob car go do qual prometeo djzer en tudo uer dade edjxe quelhe pareceque he cristaã uelha que naõ conheçeo paj nẽ maj natural desta bahia naõ ſabe os nomes de ſeu paj nẽ deſua maj por que norrerã elle antes de ella nascer et ella despos de nascjda ojto djas de ydade@pag@ de ydade de dezasete annos casada com luis alurez laurador cristaõ velho morador no Rio uermelho ede nuncjando djxe queſendo ella mo ça de noue ou dez annos estando ella en casa de Antaõ roiz belmeche onde ſe criou nomesmo rjo uermelho termo desta cjdadehumdja pella me nhaã naõ lhe lembraqual estando ay lianor uelha casada que entaõ era con fernaõ Jorge Ja defunto fejtor do djtto anto roiz belmeche aconteçeo alleantarſse pratica naõ lhe lembra ſobreque entre adjtta lianor velha cõ tra o djtto ſeu marjdo pareçelhe queſobre ſciumes eadjtta lianor uelha cõ agas tamento djzendo lhe caterjna de fontes Molher do djtto Antaõ roiz bel meche que naõ ſe agastaſse que tiueſse pacjencja@pag@ 8 paçjençja respondeo que mais podja o djabo que deos eſendo pergunta da djxe que ſoo huã uez lhe ooujo dj zer a djtta blasfemea agastada porem naõ estaua bebada nẽfora de ſeu Juizo e adjtta caterjna de fon tes aReprehendeo et ella naõ djxe nada edo costume djxe nada et djxe que ſe escandelizoumujto da djtta pallaura, e naõ estauapreſẽte outra testa que lhe lembre eadjttalia nor velha esta ora casada cõ anto de mjranda carpintro eprometeo ter ſegredo pello Juramento que reçebeo epor naõ ſaber aſignar eu Notro aſeu rogo aſignej cõ osor vi sitador Manoelfrco Notro do ſancto offjcjo nesta ujsitaçaõ o escruej hejtor furtado de mendoça Manoelfrco@pag@ 9 ¨ ſeſsaõ Aos honze djas do mes de dezembro de mjl equjnehentos e nouenta edous annos nesta cj dade dosaluador capitanja da bahia de todos os stos nas casas da moradado sor uj sitador dosto offjo. hejtorfurtado de mendoça perante elle pareçeo ſendo chamada lianor velha con teuda nestes autos a qual reçebeo Juramento dos ſanctos euangelhos en que pos ſua maõ derejtaſob cargo do qual prometeo djzer uer dade efoj logo perguntada ſesabe pera que he chamada aesta mesarespon deo q naõ, perguntada ſe ueo Ja al guã uez aellarespondeo que ſim ueo djzer certo escrúpulo que ooujo doutrẽ perguntada ſe djxe alguã cousa deſi djxe@pag@ djxe alguã cousa deſi dixe q naõ, per que guntada ſedjxe alguã couſamaldita contra deos djxe q naõ lhe lembraua perguntada onde djxe ella quedeos naõ podja mais q o demo, ou q mais po dja o demo que deos, respondeo que a gora lhe lembra que auera ſeis annos pouco mais ou menos morando ella no Rio uermelho com ſeu prjmejro ma rjdo fernaõ Jorge estando ella hum dja naõ lhe lembraſe pella menhaã ſe atarde em casa de Antaõ roiz belmeche cuja molher caterjna defontes eraprj ma do djtto ſeu prjmro marjdo, quejxan doſse ella Ree do djtto ſeu marjdo fer naõ Jorge q lhe daua ma ujda andã do amancebado com huã negra do djtto belmeche et estando aſsi agas tada com oſeu marjdo preſente et estando lhe o djtto ſeu marjdo preſente e djzendo@pag@ 10 e djzendolhe naõ lhe lembra que pallauras a djcta catherjna defontes e ſua Jrmaã gujmar defontes ella Ree com agas tamento djxe que deos naõ podja mais que o demo, ou que o djabo po dja mais que deos et logo as djttas circunstantes areprenderaõ das djttas pallauras e ella Ree logo ſe arependeo mujto eſe desdjxe eſe veo comfeſsar aesta cjdade e que naõ lhe lembra ſe estaua mais alguẽ outrẽ preſente eperguntadamais djxe que ella djxe estas pallauras com fuja ſupitamente ſen ſentir o que de zia ſe naõ despois que a adujrti raõ as circunstantes eque ella ſabe e cree que deos noſso sor he sor do dj abo edo mundo todo e tempoder ſobretodos e njntuem contra elle nẽ tanto, nẽ mis que elle et pedjo perdaõ@pag@ perdaõ nestamesapondoſe deJo elhos ebatendo nos pejtos e comla grjmas emostras de arependjmẽto epor naõ ſaber aſignar euNotro aſeu rogo aſinej aquj cõ osor visitador por ella Manoelfrco Notro dosto offjo nesta ujsitaçaõ o escreuj ~ Mendoça ~ Manoefrco 2a ſeſsaõ Aos doze djas do mes de dezembro de mjl equjnhentos enouenta e dous annos nesta cjdade dosalu capita nja da bahia detodos os ſanctos nas caſas da morada dosor ujsitador dosto offjo. hejtor furtado de mendoça perante elle pareçeo ſendo chamada lianor velha@pag@ 11 ljanor velha conteuda nestes autos a qual reçebeo Juramento dos stos euã gelhos em que pos ſua maõ derejta ſob cargo do qual prometeo djzer em tudo uerdade efoj logo amoestada pello sor ujsitador comfiſsaõ e acabe de comfeſsar todas ſuas culpas que lhe lemram epor ellafoj djtto que esta nojte correo pella memorja elle lembra ſegundo ſualembrançaque hum dja em mato djgo no rjo uermelho no tempo que djtto tem agastandoſse ella mujto contra ſeu marjdo defũto por lhe dar maujda et andar como lheres o djtto ſeumarjdo entrouxouto do ſeu fato delle eo pos a cabeça de huã ſua negra que ſo tinhaeſe pos a ca mjnhar pera esta cjdadedjzendo que naõ auja de ganhar pam pera ella@pag@ ella comer que ſe auja de embarcar pera fora evendo ſse ella entaõ aſsi ſoo des emparada djxe com agastamento estas pallauras, a de auer no mundo poder o djabo mais que deos eleuarme aſsi aquelle marjdo e dejxarme ſoo * pois deos há de poder mais que o demo e que estas ſam as pallauras que elladjxe ſegundo ella mjlhor ſe llembra, efoj tor nada amoestar que ella olhe oquefalla eque naõ falle ſe naõ a uerdade por q agora com estas pallauras que ella djz torna aencontrar aſubstancja doque ontem djxe nestamesa porque agora djz estas pallauras com por Jnterrogaçaõ et acrecentamais quedjxe que deos auja de poder mais que o demo pello que pareçe que trata ora de ſe querer des culpar eque portãto@pag@ 12 portãoto ella use de bom conſelho et de clare edjga auerdade e açerteza em que ella mais na ſua memorjaet çonçjençia ſe affirmar, respondeo q como este caso aconteçeo hatantos annos ella ſenaõ afirma mujto certo nomodo das pallauras que djxe, porẽ que mais ſe affirma que ella djxe as djttas pallauras aſim como tem declarado na prjmejra çeſsaõ que ontem fez nesta mesa eque nunca lhe lembrou este caso ſenão homtem quando por elle sor foi perguntada nesta mesa que ſe dantes lhe lembrara ella viera pedjr mia et confeſsar ſua culpa aesta mesa como ora comfeſsa e pede perdaõ nella, eperguntada per ſua genelosia djxe ſer cristaã uelha@pag@ eu Notro aſeu rogo aſinej por ella com osor ujsitador Manoelfrco Notro dosto offjo. nesta ujsitaçaõ o escreuj ~ Mendoça ~ Manoelfrco ¨ ſeſsaõ Aos doze djas do mes dezembro de mjl equjnhentos enouenta e dous annos nesta cjdade dosaluador bahia detodos os ſanctos nas casas da morada dosor ujsitador do sto offjo. hejtorfurtado de mendoça perante elle pareçeo ſendo chamada ljanor velha conteuda nestes autos aqual reçebeo Juramento dostos euã gelhos em q pos ſua maõ derejta ſob cargo do qual prometeo djzer uerdade eſendo tornada amoestar djſse que@pag@ 13 que naõ lhe lembra mais do que tem djtto eperguntada perante que peſ ſoas djxe ella as djttas pallauras djſse que perante caterjna de fontes e gujmar defontes ſuas amjgas e natruais e q naõ lhe lembraquẽ mais estaua preſente efoj lhe de clarado que outras peſsoas mais estauaõ preſentes que djga ſelhe lẽ braõ respondeo quelhenaõ lembraõ epor naõ dizer et naõ ſaber aſignar aſignej por ella cõ osor ujsitadorMa noelfrco Notro dosto offjo. nesta ujsita çaõ o escreuj ~ Mendoça ~ Manoelfrco Efejtas as djtas audjencjas logo pello sor visitador mefoj manda do fazer estes autos cõclusos os quais logo fiz Manoelfrco notro dosto offjo. nesta ujsitaçaõ o escreuj ~ Clo@pag@ 14 ForaoVtos Eſtes Autos Em Mesa EPare- çeo atodos os Votos qViſto o modocõ q aRe dixe q mais Podia o diabo q Deus, E o agaſtamẽto cõ q dixe as ditas palauras E o proposito a q. Eſer Ella x.ua molher de boa vida Elogo no dia ſeguĩte do ẽ q o caſo acõteçeo moſtrar arrependimto, Eoutras mais cõſideraçois pias qſe tiueraõ – q ſeja a Re. Reprehendida neſta Mesa E qhũ ano ſe cõfeſſe cada mes E tome oſãctiſſimo ſacra- mto de cõſelho deſeu Cõfeſſor. Epague as Cus- tas naBaja 19. dezro. 1592. Mendoça OBispo- FernaoCardim Lionardo Arminio Fr DamiaoCordeiro FrMelchior desctacna @pag@ 15 ¨ Acordaõ o visitador dosto offjcjo o ordjnarjo eaſseſsores que uistos estes autos proua de testas. e comfiſsaõ que fez despois de cjtada lianor velha cristaã velha natural da ylha de ſanta marja casasa cõ Anto de mjranda carpintro mora dor nesta cjdadeprouaſseque que ra ſeis ouſete annos pouco mais oume nos ſendo ella casada com oſeu prj mejro marjdo fernaõ Jorgeno Rio uermelho estando hum dja agasta da ſobre quejxumes et çjumes que tinha do djtto ſeu marjdo, dizendo lhe huã peſsoadas circunstantes que ſe naõ agostaſse por que mais podja deos que odemo, ella Ree respondeo que@pag@ que naõ podja mais deos que o demo ou que mais podja o djabo quedeos eſendo reprendjda desta blasfemea pellas peſsoas circunstantes ella ſe naõ desdjxe. O que todo uisto <180> cõ o mais que destes autos cõſta respejtandoſseao agastamento modo eproposito com que aRee djxe as djtas pallauras eas mais consi deraçois pias que ſe tiueraõ maõ daõ que aRee lianor velha ſeja reprehendjda nesta mesa ecumpra apenjtencja espirjtual ſegujnte que neste anno ſe comfeſse cada- mes et Receba osanctiſsimo ſacramẽto de conſelho de ſeu confeſsor epague as custas. Dada nesta cjdade do ſalua@pag@ 16 ſaluador na mesa da sta Jnqujsiçam aos dezanoue dias do mês de dezembro de mil e qujnhentos e nouenta edous. Hejtor furtado de mendoça foj pubricada cada aſentenca atras neſta mesa aos ujnte eſete djas do mes de Janro de 93 em presença dosor ujsi tador e dos padres aſseſsores es tando preſente aRee aqualfoj amoestada ereprehendjda pello sor Uujsitador com mujta carjdade epor naõ ſaber aſignar aſinej por ella com os mais offjcjais queforaõ testas preſſentes Manoelfrco Notro@pag@ Notro dosto offjo. nesta ujsitacaõ o escreuj ~ Manoelfrco gaspar de crasto Frco de gouueadalltro Alur deuilas boas@pag@